Mamy lato, a więc w upalne dni obserwujemy panie i panów w odsłoniętych kreacjach i sandałach. Dla fizjoterapeuty to dość ciekawy widok, bo mam okazję przyjrzeć się postawie ciała i ułożeniu stóp spacerujących osób. Postawa ciała, jej wady i błędy czy stan stóp, to temat rzeka i naprawdę wiele można o tym pisać. Dlatego dziś zacznę od małego wprowadzenia i spróbuję obalić kilka „postawowych mitów”.

Prawidłowe krzywizny kręgosłupa są kluczem do dobrej postawy.

Postawa ciała- definicja

Istnieje wiele definicji postawy ciała. Najprościej mówiąc to nawyk ruchowy, rodzaj indywidualnego ukształtowania ciała oraz położenia kończyn dolnych i części tułowia w pozycji stojącej.  Jacek Wilczyński także definiuje  postawę ciała jako nawyk ruchowy, nabudowany na podłożu więzadłowo- mięśniowym, neurologicznym, kostno-stawowym, emocjonalnym i środowiskowym. Takie spojrzenie jest bardzo ciekawe i sygnalizuje, że nie mówimy tylko o ułożeniu jakichś części wobec siebie, ale także o wpływie wielu czynników zewnętrznych na proces tworzenia się postawy.

Postawa prawidłowa, baczna, nawykowa

Jeśli człowiek stoi w pozycji wymuszonej, poprawnej, wtedy mówi się o postawie bacznej, a jeśli stoi „po swojemu” o postawie habitualnej (nawykowej). Spośród kilku definicji postawy prawidłowej, wybrałam tę zaproponowaną w 1962 r. przez Ambrosa, a mówiącą o zharmonizowanym układzie poszczególnych części ciała względem siebie oraz osi mechanicznej ciała, który wymaga minimalnego nakładu energetycznego układu nerwowego i mięśniowego. Słowo harmonia jest tu kluczem. Taki układ ciała pozwala na prawidłowe ułożenie narządów wewnętrznych. Prawidłowa postawa jest również rozumiana jako ta, która występuje w dostatecznie dużym odsetku danej populacji osób zdrowych w określonej grupie wiekowej. Najczęściej tą grupą są dzieci w danym, badanym wieku.

Receptory czucia głębokiego

Według Tadeusza Kasperczyka prawidłowa postawa charakteryzuje się poprawnym funkcjonowaniem układu nerwowego, wydolnym układem mięśniowym oraz dobrze ukształtowanym układem kostno-więzadłowym. Wydaje się proste. Tak, tylko się wydaje. Pamiętajmy, że prócz tych wymienionych układów istotną rolę odgrywają fizjologiczne mechanizmy kontroli postawy ciała. Mowa tu o receptorach czucia głębokiego, narządów wewnętrznych oraz wzrokowych. To one głównie zbierają informacje sensoryczne, które potem są odpowiednio przetwarzane i interpretowane. Owe mechanizmy wraz ze sprawnymi układami pozwalają na zaistnienie prawidłowego odruchu miostatycznego, dotyczącego skurczu mięśni antygrawitacyjnych, przeciwdziałających sile ciężkości. Mowa tu o prostownikach stóp, kolan, grzbietu i odcinka szyjnego.

Automatyzm kontroli postawy według Tadeusza Kasperczyka.

Wada postawy a błąd postawy

Często usłyszeć można stwierdzenie, że ktoś ma wadę postawy. Jednakże nazywa się tak wszystkie odchylenia i zauważane nieprawidłowości. A i tu występują drobne różnice. Ogólnie wadę postawy definiujemy, gdy obserwujemy odchylenia od cech postawy prawidłowej. Wówczas zmiany utrwalone dotyczą układu kostnego, a przestrzenny układ ciała zostaje zaburzony. Postawa patofizjologiczna występuje gdy zmiany są odwracalne i czynnościowe, a patologiczna, gdy odchylenia są zwykle nieodwracalne i dotyczą struktur anatomicznych. Funkcjonuje także opis postawy błędliwej, gdzie występują tylko błędy postawy. Tylko co może być tym błędem?  Może to być każde odchylenie, które nie zmienia ukształtowania kręgosłupa. Czyli np. mamy obniżony jeden bark, ale po badaniu nie stwierdza się zmiany krzywizn kręgosłupa.

Rodzaje wad postawy

Każdy słyszał pewnie określenia typu: masz okrągłe plecy, masz wystające pośladki, opada Ci jeden bark. Każde takie odchylenie, nie będące błędem, zaliczyć można do określonej wady postawy. Warto wspomnieć, że tego typu problemy dotyczą zmiany krzywizn kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej. O każdej z wad można napisać osobną książkę. W zasadzie to od ustawienia miednicy zależy jaka wada występuje. Przedstawię wady tylko w formie zasygnalizowania, o szczegółach warto doczytać, bo są naprawdę ciekawe.

  • Dorsum rotundum- plecy okrągłe

Charakterystyczne jest pogłębienie kifozy piersiowej, co jeśli dotyczy jej górnego odcinka nazywane jest postacią kifotyczną, jeśli zaś całych pleców- kifozą totalną. Występuje tu przykurcz mięśni piersiowych oraz osłabienie mięśni grzbietu. Często głowa i barki pozostają wysunięte.

  • Dorsum concavum- plecy wklęsłe

Tu istotą jest pogłębienie lordozy lędźwiowej. Osłabieniu ulegają mięśnie brzucha, zaś nadmiernemu napięciu mięsień prostownik grzbietu odcinka lędźwiowego.

  • Dorsum rotundo-concavum- plecy okrągło- wklęsłe

Wada w zasadzie jest połączeniem dwóch wcześniejszych.

  • Dorsum planum- plecy płaskie

Tu występuje problem spłaszczenia lub braku fizjologicznych wygięć kręgosłupa. Układ mięśniowy i więzadłowy są osłabione, a brak amortyzacji powoduje szybsze powstawanie zmian zwyrodnieniowych. Według literatury dotyczy to dzieci i młodzieży prowadzących sedenteryjny tryb życia. Nie wiem czy jest to do końca prawdą, gdyż sama jestem posiadaczką tej wady, a całe dzieciństwo spędziłam w ruchu. Ale wyjątki się zdarzają 😛

Ocena postawy ciała z 3 stron według Tadeusza Kasperczyka.

Postawa ciała a emocje

Ciekawy jest związek naszej postawy z emocjami. Czasem koryguje się jakiś problem na poziomie struktury, a on nadal wraca. Stąd warto poszukać głębiej. Pracę na nad psychoanalizą rozpoczął już Zygmunt Freud, zaś dokładnie wyjaśnił to uczeń Freuda, Wilchelm Reich. Według badacza ciągły stan napięcia, stresu, lęku, niepewności i smutku mocno utrwala się w procesach fizjologicznych oraz układzie mięśniowym. Reich zaobserwował i nazwał zjawisko opancerzenia. Dotyczy to istnienia nadmiernych napięć mięśniowych, powstających w czasie opowiadania przez pacjentów o swoich negatywnych przeżyciach. Badacz, aby pozbyć się tego problemu uciskał miejsce „zabolkowane” tal długa, aż człowiek ponownie świadomie przeżywając negatywne przeżycia rozładował nadmierne napięcie. Ciekawa sprawa. Często nawet dość intuicyjnie odbieramy postawę innego człowieka. Widzimy kiedy się boi, kiedy jest zdenerwowany, a kiedy zadowolony. Tu już można wejść w rozwijanie tematu o mowie ciała, ale to innym razem.

Często rodzice pytają, na co zwracać uwagę, jeśli  chodzi o postawę ich dziecka. Jeśli dziecko ma:

  • głowę mocno wysuniętą w przód lub ustawioną asymetrycznie,
  • nadmiernie uniesiony lub obniżony bark,
  • odstające łopatki lub jedną łopatkę,
  • mocno zaokrąglone plecy,
  • mocno wklęsły dół pleców,
  • pogłębiony jeden kąt talii,
  • ostające po jednej stronie żebra,
  • „kaczy kuperek”,
  • koślawe lub szpotawe ustawienie kolan,
  • płasko ustawione stopy, stopy oparte na brzegu przyśrodkowym,

to udaj się do fizjoterapeuty na ocenę postawy. Tak naprawdę znaleźć dziś dziecko lub dorosłego, który nie ma ani jednej z wyżej wymienionych nieprawidłowości jest wręcz niemożliwe. I w sumie nie ma się co dziwić patrząc na to jak dziś żyjemy.

 

Mity o ćwiczeniach korekcyjnych

O tak, to najciekawsza dla mnie część. A to dlatego, że sama kiedyś chodziłam na gimnastykę korekcyjną i mity sprawdzałam na sobie :-D. Pewnie jest ich dużo więcej, ale ja przedstawię te, które słyszałam najczęściej.

  • Ten, kto ma proste plecy jest szczęściarzem

No cóż, estetycznie proste, a raczej płaskie plecy może wyglądają lepiej. Ale czasem to, co widzimy to właśnie plecy płaskie. Posiadacz tegoż problemu często doświadcza bólu pleców, gdyż zdolności amortyzacyjne kręgosłupa zmniejszają się kilkakrotnie wraz ze spłaszczeniem się krzywizn.

  • Noś kij za placami, a będziesz mieć piękną postawę

Chyba tego doświadczył każdy z nas. Sam kij nie jest tu problemem, tylko stosowanie go we wszystkich przypadkach, nie mówiąc już o wyuczeniu prawidłowego napięcia mięśni podczas tego „ćwiczenia”. Diabeł tkwi w szczegółach, dlatego sama nosząc kij za plecami zamykałam klatkę piersiową czy wysuwałam głowę w przód, tworząc patologiczne kompensacje.

  • Noś plecak (najlepiej ciężki), a wyprostujesz plecy

Mięśnie świetnie działają przeciwko oporowi, aby utrzymać ciało w równowadze. Dlatego opór nałożony na taśmę przednią ciała raczej spowoduje jej napięcie, a nie rozluźnienie. Gdyby nosić plecak na klatce piersiowej, można byłoby osiągnąć lepszy efekt :-D. Jest jednak tyle dobrych propozycji korekcji, że plecak może poleżeć.

  • Wykonuj dużo zwisów na drabinkach/na drążku

Kolejne całkiem fajne ćwiczenie tylko musi być dobrze wykorzystane. Traktowanie zwisów jako główny sposób na leczenie wad, powoduje wypłaszczanie krzywizn kręgosłupa i nie jest ćwiczeniem celowanym na określoną grupę mięśniową. Zwisy jako elongacje stosowane są głównie w skoliozach (to nie wada postawy, tylko skrzywienie trójpłaszczyznowe), choć i w tym przypadku wszystko zależy od wykorzystania. Skoliozy to trudny temat wymagający sporej wiedzy.

Dajcie znać jakie Wy słyszeliście/ słyszycie mity na temat wad postawy. Jestem ciekawa czy są jakieś nowości.

Trzymajcie się, Ania.

 

Bibliografia:

Kasperczyk T. Wady postawy ciała. Diagnostyka i leczenie. Wyd. KASPER. Wyd. IV. Kraków 1998.

Wilczyński J. Korekcja wad postawy człowieka. Wyd. ANTHROPOS. 2005.

Fernandez S. Metoda leczenia skolioz, kifoz i lordoz. Wyd. Markmed Rehabilitacja S.C.